Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Zdrowia oraz samorządy, które prowadzą publiczne szkoły kładą duży nacisk na realizację programów profilaktycznych. O tym, że uzależnienie jednego z członków rodziny jest problem nie tylko jego, ale także jego bliskich, szkoły i pojedynczego obywatela Polski rozmawiamy z Elżbietą Złowodzką-Jetter, dyrektor NOE EDU-JETTER, NPPP CDTiWR oraz OTUPiPR WATRA.
Jest Pani dyrektorem trzech placówek: Niepublicznego Ośrodka Edukacyjnego EDU-JETTER, Niepublicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Centrum Diagnozy Terapii i Wspomagania Rozwoju oraz Ośrodka Terapii, Profilaktyki i Pomocy Rodzinie WATRA. Czym one się zajmują?
Elżbieta Złowodzka-Jetter: W niepublicznych placówkach realizowane są szkolenia dla nauczycieli w ramach rad pedagogicznych, warsztatów i kursów, prowadzi się konsultacje i terapie dla rodzin oraz interwencję psychologiczną i terapię uzależnień dla osób chorych, jak również realizuje działania profilaktyczne skierowane do ucznia szkoły na każdym etapie edukacyjnym oraz osób dorosłych.
Jak powszechny jest problem uzależnień?
Ponad 80 proc. dorosłych mieszkańców Polski spożywa alkohol. Postawy abstynenckie są częstsze wśród kobiet (25,5 proc.), niż wśród mężczyzn (10,9 proc.). Poziom rozpowszechnienia społecznych i zdrowotnych problemów związanych z używaniem alkoholu jest tym większy, im powszechniej spożywany jest alkohol. Większość konsumentów alkoholu spożywa go na poziomie niskiego ryzyka szkód, jednak ponad 11 proc. dorosłych Polaków nadużywa alkoholu, tzn. pije go w sposób powodujący szkody zdrowotne i społeczne.
Nikt nie może powiedzieć, że problem uzależnień go nie dotyczy. Powszechnie mówi się o człowieku uzależnionym jak o kimś anonimowym. Pytanie dlaczego? Jak członek rodziny cierpi na chorobę przewlekłą np. cukrzycę, to o tym się mówi, ale o chorobie alkoholowej już nie. Czy dlatego, że jest tak niski poziom wiedzy na ten temat? Czy poruszamy się w świecie wiedzy, czy mitów o chorym uzależnionym? Najwyższy czas skończyć z utrzymywaniem iluzji, która pozwala żyć w komfortowych warunkach osobie uzależnionej, w rodzinie, gdzie dzieci i zdrowa jednostka przesuwane są na dalszy plan. Żyjemy w XXI wieku, wieku mega rozkwitu cywilizacji, cybernetyki, kosmosu. Rodzina, w której jest chory uzależniony, to dopiero kosmos. Tak długo będzie trwał horror rodziny, jak długo będzie zmowa milczenia w rodzinie, szkole, środowisku o wiedzy na temat choroby i jej rzeczywistych możliwościach leczenia całej chorej rodziny.
Zgodnie z art. 20 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz. 1356, z późn. zm.), Rada Ministrów składa corocznie Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej sprawozdanie z wykonania niniejszej ustawy. Ze sprawozdań wysyłanych w 2013 roku wynika min., że:
- Zmniejszyła się liczba interwencji służb pomocy społecznej przy jednoczesnym zwiększeniu interwencji policji oraz gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wobec zjawiska przemocy w rodzinie.
- Niewielka liczba gmin realizuje efektywnie oddziaływania profilaktyczne.
- Zmniejszyła się liczba placówek pomagających dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym.
- Zwiększono wydatki oraz niewiele wzrosła liczba placówek leczenia uzależnienia od alkoholu.
- Co dziesiąty powiat nie zapewnia ambulatoryjnych świadczeń w zakresie leczenia uzależnienia od alkoholu.
- Wzrosło spożycie napojów alkoholowych wysokoprocentowych.
Jak finansowane są świadczenia w zakresie leczenia uzależnień?
Świadczenia w zakresie leczenia uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia są finansowane ze środków publicznych na podstawie umów zawieranych przez podmioty lecznicze z NFZ. W 2013 r. kwotę 386 889 460 zł, będącą sumą wartości umów z placówkami leczenia uzależnienia od alkoholu, przeznaczono w około: 63 proc. na całodobowe oddziały leczenia uzależnień stacjonarne; 31 proc. na ambulatoryjne leczenie uzależnień; 6 proc. na oddziały dzienne leczenia uzależnień. Proporcje te nie uległy zmianie w porównaniu do 2012 r. Z informacji przekazanych przez placówki leczenia uzależnienia od alkoholu wynika, że prawie 30 proc. z nich wykonało w 2013 r. więcej świadczeń niż limit zakontraktowany przez NFZ. Tak zwane nadwykonania wykonało 36 proc. całodobowych oddziałów terapii (w naszym województwie całodobowe ośrodki są w Bydgoszczy, Toruniu, Radziejowie i w Świeciu), 22 proc. oddziałów detoksykacyjnych, (proszę zauważyć że w naszym województwie są dwa oddziały detoksykacyjne w Świeciu i Radziejowie), 32 proc. poradni i 14 proc. oddziałów dziennych (w naszym województwie jest bardzo mało Dziennych Oddziałów Odwykowych. Znajdują się w Toruniu i Nakle).
Efektywność leczenia osób uzależnionych od alkoholu i członków ich rodzin jest w dużej mierze uwarunkowana jakością ofert placówek ambulatoryjnych. Poradnie leczenia uzależnień są placówkami terytorialnie najbliższymi pacjentom. Urzędy Marszałkowskie w każdym województwie dysponują finansami na działalność leczniczą i pozaleczniczą.
Poza przekazywaniem środków WOTUW na realizację zadań pozaleczniczych urzędy marszałkowskie dofinansowywały w 2013 r. działalność leczniczą placówek leczenia uzależnienia od alkoholu, zwłaszcza tych, wobec których były podmiotem prowadzącym. Fundusze te przeznaczano przede wszystkim na cele inwestycyjne (remonty i wyposażenie) oraz na inne zadania, w tym poszerzenie oferty terapeutycznej i szkolenia pracowników. Łączna kwota dofinansowania przez urzędy marszałkowskie była w tym zakresie niższa w porównaniu z ubiegłoroczną i wynosiła 11 747 716 zł (w 2012 r. – 12 310 376 zł). W kwocie tej wydatki inwestycyjne stanowiły blisko 87 proc. środków. W 2013 żadnych środków na ten cel nie przeznaczyły województwa łódzkie, kujawsko-pomorskie i podkarpackie.
Z danych Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że w 2013 r. w placówkach leczenia uzależnienia od alkoholu zarejestrowano 346 428 osób z różnymi rozpoznaniami, w tym z zaburzeniami będącymi następstwem nadużywania alkoholu przez osoby bliskie. Liczba ta wzrosła w porównaniu z 2012 r. Osoby z rozpoznaniem zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu stanowiły 72 proc. wszystkich leczonych. Porównanie liczby placówek kontraktujących świadczenia w zakresie uzależnienia od alkoholu w latach 2012–2013 pokazuje niewielki przyrost liczby placówek, zwłaszcza ambulatoryjnych. Co dziesiąty powiat nie zapewnia ambulatoryjnych świadczeń w zakresie leczenia uzależnienia od alkoholu.
Gdzie osoby uzależnione powinny szukać pomocy?
Dzieci powinny móc zwrócić się do nauczyciela w szkole, a ten przekazać im fachową wiedzę i do tego udzielić wsparcia. Z kolei rodzice osoby pijącej czy partner może przyjść po poradę do poradni. Adresy placówek (leczenie bezpłatne) są zamieszczone na stronach PARPA. Są placówki (tak jak moja WATRA), które czekają na ogłoszenie konkursów przez NFZ na kontraktowanie usług.
Do jakich działań profilaktycznych zobowiązane są szkoły?
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jako jedno z zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego wskazuje prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych. Jednostkami organizacyjnymi JST są szkoły i placówki oświatowe.
Szkoły zobowiązane są do tworzenia i realizacji szkolnych programów wychowawczych i profilaktycznych. Rady pedagogiczne muszą dokonać zmian w tych programach, które obejmują: zwiększenie skuteczności działań wychowawczych i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach i placówkach, kreowanie zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkoły i placówki, zapobieganie problemom i zachowaniem problemowym dzieci i młodzieży, promowanie zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży.
NOE EDU-JETTER ma w swojej ofercie szkolenia dla rad pedagogicznych. Pomagamy konstruować te programy oraz możemy współuczestniczyć w ich realizacji, ponieważ Ośrodek Watra ma kadrę, która jest przygotowana do takich działań.
Więcej informacji na stronie www.noeedujetter.pl
