Mniejsze ryzyko kłopotów finansowych po śmierci osoby bliskiej. Ważne zmiany w prawie spadkowym

Śmierć członka rodziny zazwyczaj niesie za sobą ból i rozpacz, jednak czasem może też spowodować poważne problemy finansowe. Co jakiś czas w mediach pojawiają się przygnębiające historie o ludziach, którzy z powodu nieznajomości prawa spłacają długi swoich najbliższych.

Jest szansa, że w przyszłości takich przypadków będzie zdecydowanie mniej. Od niedzieli (18.10.) obowiązują nowe przepisy dotyczące zasad dziedziczenia spadków. Najważniejsza zmiana dotyczy sytuacji, gdy spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w ciągu 6 miesięcy po śmierci osoby bliskiej - dotychczas jego milczenie oznaczało przyjęcie odpowiedzialności za wszystkie długi po zmarłym, po zmianach będzie odpowiadał tylko do wysokości majątku, który odziedziczył.

Najczęściej po śmierci bliskiej osoby spadkobiercy szybko dopełniają formalności i regulują sprawy majątkowe. Bez stwierdzenia nabycia spadku nie mogą bowiem np. sprzedać mieszkania po zmarłej babci czy swobodnie dysponować pozostawionym majątkiem. Możliwości działania w tym zakresie są następujące:

1. przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste);
2. przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wartości majątku spadkowego (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza);
3. odrzucenie spadku (jeśli spadek odrzucają rodzice to muszą pamiętać, by takie same oświadczenie złożyć w imieniu małoletnich dzieci)

Na podjęcie decyzji oraz złożenie w sądzie lub przed notariuszem wybranego oświadczenia spadkobierca ma 6 miesięcy od chwili, gdy dowiedział o tytule swego powołania - najczęściej oznacza to uzyskanie informacji o śmierci osoby bliskiej (w przypadku dziedziczenia ustawowego) lub o istnieniu testamentu (gdy spadek wynika z testamentu).

Nadal zdarzają się jednak przypadki – szczególnie w mniejszych miejscowościach i na wsi – gdy spadkobierca nie podejmuje jakichkolwiek działań w stosunku do spadku przez wiele lat. Czasem dorosłe dziecko dowiaduje się od komornika, że nieżyjący ojciec, z którym od lat nie utrzymywało żadnych kontaktów, miał ogromne długi, które teraz dziecko musi spłacać. Dotychczas bowiem prawo stanowiło, że niezłożenie żadnego oświadczenia przez 6 miesięcy od uzyskania informacji o śmierci osoby bliskiej oznacza przyjęcie na siebie nieograniczonej odpowiedzialności za długi zmarłego. Komornik miał więc prawo prowadzić egzekucję nie tylko z majątku spadkowego, ale także z majątku należącego do spadkobiercy.

Po wprowadzonych obecnie zmianach takie sytuacje nie powinny już mieć miejsca. Przepis jasno stanowi, że zaniechanie działań przez spadkobiercę będzie równoznaczne z przyjęciem spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza:

Kodeks cywilny:

Art. 1015. § 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Co właściwie znaczy pojęcie „dobrodziejstwo inwentarza”?

Pojęcie to oznacza wszystkie składniki spadku, które przedstawiają jakąkolwiek wartość i mogą być sprzedane. Wartość tego majątku stanowi górną granicę odpowiedzialności za długi spadkowe. Przykładowo w sytuacji, gdy wartość majątku zostanie oszacowana na 10.000 zł, a długi na 50.000 zł, to odpowiedzialność spadkobiercy będzie ograniczona do kwoty 10.000 zł.

W świetle nowych przepisów spadkobierca, przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będzie zobowiązany rzetelnie ustalić stan majątku i długów spadkowych, składając odpowiedni wykaz w sądzie lub przed notariuszem.

Joanna Borkowska, radca prawny