Włocławianin opuścił Rosję jako jeden z ostatnich. "Putin jest zdolny do wszystkiego"

Pochodzący z Włocławka Maciej Jastrzębski to jeden z najbardziej znanych dziennikarzy w Polsce. Od 20 lat pracuje w Polskim Radiu. Jest korespondentem Polskiego Radia z Moskwy. Podróżując z mikrofonem po Europie i Azji pracował w kilkudziesięciu stolicach, między innymi w:  Brukseli, Rzymie, Paryżu, Madrycie, Londynie, Wiedniu, Tbilisi, Baku, Erewaniu, Bagdadzie, Kabulu i Mińsku. Dlaczego więc nadal uważa, że nie ma piękniejszego miasta na świecie niż rodzinny Włocławek? Dowiecie się z tego wywiadu nie tylko tego. 

Sylwia Wojciechowska: Miło spotkać włocławianina, który mimo swoich pasji realizowanych w pracy poza granicami naszego kraju, po zakończeniu każdej „misji” wraca do domu, do Włocławka.

Nie wyobrażam sobie, żeby mogło być inaczej. Tylko w moim rodzinnym mieście mogę złapać oddech. Spotkać się z najbliższymi i usiąść nad Wisłą z wędką, żeby zobaczyć nasz kujawski wschód słońca.

Całe Twoje „dorosłe życie” to podróż, ale podróż relacjonowana dla tych którzy tam być nie mogą w danej chwili razem z Tobą, a Ty opowiadasz z powodzeniem o otaczającym Cię świecie, ludziach, wydarzeniach, ważnych i często niebezpiecznych.

Mam szczęście, że moja praca jest też moim hobby, a może nawet powiem mocnej – moja praca jest moją życiową pasją. Podróże dostarczają niesamowitych przeżyć szczególnie, gdy na swojej drodze spotykasz wspaniałych ludzi, którzy opowiadają niezwykle ciekawe historie.

Dla dziennikarza najważniejsze jest być tam, gdzie dzieją się sprawy ważne, w miejscach, na które patrzy cały świat i ja mam to szczęście być we właściwym czasie w odpowiednim miejscu. Mam w swoim dziennikarskim dorobku relacje z międzynarodowych szczytów, protestów, papieskich pielgrzymek, olimpiad, piłkarskich mistrzostw świata i konfliktów zbrojnych. Skoro wspomniałaś o pracy w miejscach, w których jest niebezpiecznie, to wymienię: państwa byłej Jugosławii, Czeczenię, Rosję, Irak, Afganistan, Gruzję, Ukrainę i Syrię. Z każdym z tych wydarzeń wiążą się dziennikarskie przygody, ale również ogromna odpowiedzialność za słowo. Odwołam się do mojej pracy korespondenta w Moskwie i specjalnego wysłannika na Kaukaz – jedno słowo źle przetłumaczone może wywołać międzynarodowy skandal. W dobie szybkiej informacji trudno poprawić błąd, gdy już skażona informacja rozejdzie się po świecie.

Robisz to świetnie, z wyczuciem i zostałeś właśnie doceniony, otrzymałeś nominację do nagrody Prix Italia, jako jeden z czwórki Polaków, opowiesz nam o tym projekcie?

Prix Italia, to międzynarodowy konkurs organizowany we Włoszech od 1948r. Nagrody są przyznawane za reportaże i dokumenty radiowe, telewizyjne i w ostatnich latach także internetowe. Jeśli użyć najprostszego porównania, to Prix Italia jest takim radiowym Oskarem.

Już sama nominacja, to wielkie wyróżnienie. W tym roku Polskę będą reprezentowały cztery dokumenty radiowe, w tym mój zatytułowany „Gułag: niekończąca się historia”. To opowieść radzieckich i rosyjskich dysydentów oraz byłych więźniów stalinowskich łagrów o tym, że historia Rosji zatoczyła koło od stalinowskiego Wielkiego Terroru do czasów W. Putina. Represje, pozbawianie ludzi wolności, łamanie praw obywatelskich i praw człowieka – taki był Związek Sowiecki, taka jest dzisiejsza Rosja.

Wielu Włocławian śledzi Twoją karierę, znają Twój aksamitny, „radiowy” głos.

Cieszę się, gdy znajomi na ulicach Włocławka, czy w sklepie podchodzą, witają się ze mną i pytają o moją pracę, albo na portalach społecznościowych dzielą się ze mną opiniami na temat moich relacji z Rosji.

Nie unikniemy tematu wojny w Ukrainie z racji Twoich ostatnich zainteresowań, pobytu w Rosji. Ja jednak chciałabym zapytać o to jak z drugiej strony ukraińskiej granicy, w Rosji, postrzegany był atak i obecnie wojna, byłeś w Moskwie 24 lutego? Pisałeś i mówiłeś już wcześniej analizując sytuację w Rosji co może nastąpić i tak się stało.

Z Rosji wyjechałem dopiero wtedy, gdy wprowadzono tam wojenną cenzurę i gdy uchwalono prawo, które przewiduje do 15 lat pozbawienia wolności za podawanie informacji sprzecznych z kremlowską propagandą. Byłem jednym z ostatnich zachodnich dziennikarzy, który opuścił czasowo swoją placówkę. Rosyjski atak na Ukrainę był zapowiadany przez wiele miesięcy.

Zachodni analitycy wojskowi ostrzegali, że Rosja gromadzi wojska wzdłuż ukraińskiej granicy. Przypomnę też, że propagandowo Władimir Putin przygotowywał Rosjan do takiej sytuacji przez 20 lat. Szczególnie w ostatnich 2 – 3 latach pozbył się wszystkich przeciwników politycznych, zdławił ruchy opozycyjne, zniszczył niezależne organizacje, w tym broniące praw człowieka i prowadzące badania historyczne.

Zapewne dziwnie zabrzmi, to co teraz powiem, ale niestety choć wszyscy relacjonując wydarzenia z Rosji ostrzegaliśmy, że Władimir Putin jest zdolny do wszystkiego, to na świecie, oprócz Polaków, Litwinów, Ukraińców, Estończyków, Gruzinów i Łotyszy nikt nie brał naszych ostrzeżeń na serio. Niestety teraz wojnę i szaleństwo społeczeństwa rosyjskiego może powstrzymać tylko samo rosyjskie społeczeństwo, ale na razie Rosjanie jeszcze do tego nie dojrzeli. Jak przewidują rosyjscy komentatorzy niezależni – wojna potrwa jeszcze wiele miesięcy, a przemiany w Rosji wiele lat.

Jak reagowali na tę sytuację Twoi znajomi, przyjaciele i Ty?

Każdy inaczej. Rosjanie są tak otumanieni propagandą, że wierzą w kremlowskie kłamstwa. Ci, którzy nie wierzą już dawno uciekli z Rosji, albo zaszyli się w swoich domach, bo boją się, że trafią do łagru. Ja wykonywałem swoją pracę najlepiej jak umiałem. Gdy było już na tyle niebezpiecznie, że trzeba było pakować plecak, wróciłem do Polski i nadal robię to, co robiłem tylko zdalnie.

To chyba pytanie retoryczne, każdy kto Ciebie zna lub Twoją pracę będzie wiedział, że kochasz Rosję za ludzi, za ich kulturę ze wskazaniem na wielokulturowość pozostałą po dawnych republikach ZSRR.

Kocham? To zbyt mocne słowo. Interesowałem się i z przyjemnością obserwowałem ludzi, ich tradycje, miejsca, w których mieszkają. Rosja jest krajem lasów, jezior, gór i mórz. Można oglądać ten kraj w słońcu, w blaskach polarnych zórz, przy 40 stopniowym upale, i gdy temperatura spada do -60 stopni Celsjusza. Wiele języków, przeróżne obyczaje, egzotyczne potrawy i legendy dla każdego regionu i narodu inne. Tak, Rosja jest krajem, w którym warto pracować, bo jest on wciąż nieodkryty, nieopisany. Pracując tam czułem się trochę jak XIX-wieczni odkrywcy.

Napisałeś kilka książek o Rosji i krajach dawnego Związku Radzieckiego: „Matrioszka Rosja i Jastrząb”, „Klątwa gruzińskiego tortu”, „Krym: miłość i nienawiść”, „Rubinowe oczy Kremla”, „Przekleństwo cara Iwana”, a także jesteś jednym autorów takich pozycji jak „Patrząc na Wschód” i „Ani jednej wyspy”. Wszystkie te pozycje oddają Twoje osobiste spojrzenie i uczucia do tego kraju i ludzi.

Dodam, że miałem przyjemność napisać wspólnie z kolegami również książkę „Dziennikarze na celowniku Łukaszenki” opowiadająca o prześladowaniach na Białorusi.

Tak masz rację. W każdej książce można odnaleźć cząstkę mnie, moje emocje, które towarzyszyły mi, gdy rozmawiałem z ludźmi, podróżowałem po Rosji, Gruzji, Azerbejdżanie, Armenii, Białorusi, czy Ukrainie. Szanuję Rosjan, lubię ich twórczość, ale jak prawie każdy Polak nie mogę zaakceptować systemu rządów, czy to za czasów Imperium Rosyjskiego, czy Związku Radzieckiego, czy wreszcie Rosji Putina. W Moskwie mieszkam 12 lat. To na tyle długo, żeby teraz tęsknić za tym miastem, za jego parkami, teatrami i gronem przyjaciół.

Mam tam jeszcze wiele do zrobienia, bo przez te 12 lata dokumentowałem losy potomków polskich zesłańców. Syberia, szczególnie obwód irkucki i jezioro Bajkał stały się niemal drugim moim domem. Mam nadzieję, że będę mógł dokończyć moje badania i archiwum Polskiego Radia wzbogaci się o głosy wielu potomków Polaków, którzy mieszkają na Syberii.

Jak rekompensujesz sobie brak atmosfery Rosji wokół, języka, kultury? Czytasz, oglądasz, rozmawiasz z przyjaciółmi?

Nie muszę uciekać się do rekompensaty, ponieważ w mojej pracy nic się nie zmieniło. Nadal przygotowuję informacje i reportaże dotyczące Rosji, Ukrainy i Gruzji. Utrzymuję codzienny kontakt z rosyjską opozycją i obrońcami praw człowieka. Czytam, oglądam, słucham – jestem przez kilkanaście godzin dziennie pogrążony w języku rosyjskim.

Masz też przyjaciół i bliskich we Włocławku do i dla których wracasz.

Najważniejszą osobą, która jest we Włocławku, to moja mama. Z najbliższej rodziny zostaliśmy tylko my. Brat, córka, żona wszyscy wybrali Warszawę. Dobrze, że jedzie się do nich tylko 2 godziny, bo w moim wieku dłuższe podróże za kółkiem już męczą.

Mam wielu przyjaciół wśród włocławskich pilotów, bo i ja i mój niedawno zmarły tata czuliśmy się zawsze mocno związani z Aeroklubem Włocławskim. Mam też wielu przyjaciół wędkarzy. Spotykamy się nad jeziorem, organizujemy zawody, sprzątamy, zarybiamy. Pochwalę się, że jestem członkiem zarządu koła nr 126 Polskiego Związku Wędkarskiego. Śmiało Powiem – jednego z najliczniejszych i najlepiej działających w okręgu Mazowiecko-Włocławskim.

Dziękuję za rozmowę, było mi bardzo miło spotkać się z Tobą i porozmawiać. Życzę Ci byś dalej realizował swoje pasje, łącząc je z pracą i samych ciekawych ale bezpiecznych wydarzeń, które będziesz dla nas relacjonował.

Ja również dziękuję i pozwolę sobie na nieco prywaty przypominając, że wspólnie przeżyliśmy ważną przygodę dziennikarską, gdy pracowaliśmy w Brukseli, w okresie gdy Polska wchodziła do Unii Europejskiej. To był wspaniały czas, a współpraca z Tobą wielką przyjemnością.

Dziękuję, dla mnie to też była wspaniała przygoda. Do przeczytania w nowej książce i usłyszenia w Polskim Radiu w Programie 1.