Dlaczego Włocławek jest szczególnie dotknięty plagą meszek? Profesor biologii wyjaśnia (wywiad)

Dziś wieczorem we Włocławku zostanie przeprowadzony trzeci w tym sezonie oprysk przeciwko komarom i meszkom. Dlaczego nasze miasto jest szczególnie dotknięte plagą meszek, wyjaśnia prof. Krzysztof Szpila z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UMK, monitorujący występowanie owadów. 

Jak informuje ratusz, ze względu na wysoką aktywność meszek, dziś ( 5 czerwca) od godz. 19.30 wykonany zostanie czwarty w tym sezonie zabieg opryskowy metodą agrolotniczą.

Samolot przeleci nad: lewym brzegiem Wisły - pasem przybrzeżnym od elewatora do Doliny Korabnickiej; prawym brzegiem Wisły - pasem przybrzeżnym dzielnicy Zawiśle; osiedlem Zazamcze; terenami przybrzeżnymi Zgłowiączki, w tym nad Parkiem im. H. Sienkiewicza; Cmentarzem Komunalnym oraz nad dzielnicą Michelin.

Dlaczego nasze miasto jest szczególnie dotknięte plagą meszek, wyjaśnia prof. Krzysztof Szpila z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UMK.

Co zwalczamy?

Prof. Krzysztof Szpila: Od roku 1997 obserwuje się regularne masowe pojawy meszek wzdłuż całej doliny Wisły w ilościach plagowych. Przeprowadzone badania wykazały, iż odpowiedzialny za nie jest niemalże wyłącznie jeden gatunek oznaczony jako Simulium maculatum. Jest to gatunek występujący pospolicie w azjatyckiej części Rosji, gdzie tworzy bardzo liczne populacje w większości wielkich syberyjskich rzek takich jak Ob, Jenisej, Lena czy Amur. W Polsce do niedawna był rzadko spotykany. W latach osiemdziesiątych stwierdzono gwałtowny wzrost jego populacji na Litwie a od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych także w naszym kraju. Jak dotąd przyczyny tego gwałtownego wzrostu liczebności nie są znane. Biologia odpowiada charakterowi obserwowanych plagowych pojawów meszek. Gatunek ten charakteryzuje jedno (bardzo rzadko dwa) pokolenie w roku, wylot następuje synchronicznie na przełomie maja i czerwca gdy temperatura wody w rzece osiąga około 150C.

Dlaczego Włocławek jest szczególnie dotknięty plagą meszek?

Pojaw meszek S. maculatum na obszarze miasta Włocławka był w poprzednich latach szczególnie intensywny. Dane uzyskane podczas monitoringu liczebności w miastach nadwiślańskich wskazują na co najmniej dwukrotnie-trzykrotnie większą liczebność meszek w szczycie pojawu we Włocławku (a także kilkudniowe wydłużenie pojawu) w porównaniu do pozostałych monitorowanych miast (Toruń, Grudziądz). Tą sytuację można wytłumaczyć obecnością stopnia wodnego we Włocławku, poniżej którego powstają warunki szczególnie dogodne dla rozwoju larw meszek. Na terenie Włocławka poniżej stopnia wodnego obserwuje się bardzo wartki prąd. Stwarza to dogodne warunki bytowania organizmom reofilnym do jakich zaliczają się larwy meszek. Ponadto w skutek intensywnej erozji dno koryta rzeki pokryte jest w dużym stopniu głazami oraz betonowymi blokami, nieliczne są natomiast osady piaszczyste i muliste. Doskonałym miejscem rozwoju meszek jest również zbudowany z kamieni i betonu próg podpiętrzający poniżej stopnia wodnego. W sumie szybki prąd i twarde podłoże wraz z żyznymi wodami Wisły tworzą idealne warunki do masowego występowania larw S. maculatum.

Jak zwalczamy meszki?

Z powodzeniem stosujemy zabiegi agrolotnicze charakteryzujące się wysoką skutecznością w stosunku do postaci dorosłych meszek. Akcja zwalczania jest kontynuowana od roku 2003. Pozwoliło to sukcesywnie obniżać intensywność pojawu. Pojawy są coraz słabsze. W zeszłym roku tylko w niewielu próbach liczebność meszek przekroczyła 50 osobników/5 minut odłowu podczas gdy wartości w granicach 500 osobników w próbie były normą w latach 2003-2004. Należy jednak pamiętać, że dysproporcja (8.480 ha / 440 ha) pomiędzy obszarem miasta a powierzchnią obszarów poddanych zabiegom zwalczania form dorosłych meszek (wynikająca z dostępnych środków finansowych) jest stosunkowo duża i uniemożliwia osiągnięcie spektakularnego efektu zwalczania w krótkim okresie czasu.

Jakie preparaty chemiczne obecnie stosujemy?

Oferta środków owadobójczych dopuszczonych do stosowania na terenach miejskich na zewnątrz budynków jest obecnie bardzo wąska (regulacje prawne Ministerstwa Zdrowia i UE). W roku bieżącym stosujemy preparat ASPERMET 200EC, dopuszczony do stosowania za oficjalna zgodą Ministerstwa Zdrowia. Zawiera permetrynę substancje aktywną, należąca do grupy pyretroidów. Preparaty oparte na tej substancji świetnie sprawdzają się w zwalczania owadów, roztoczy i innych stawonogów. Preparat przeznaczony jest dla profesjonalnych ekip wykonujących zabiegi zwalczania owadów krwiopijnych w ogrodach, parkach, na terenach popowodziowych.

Zabiegi zwalczania a ochrona środowiska.

Wykonywane zabiegi nie są obojętne dla środowiska. Zwiększanie dawki preparatu i objęcie zabiegami większych obszarów miałoby negatywne konsekwencje także dla innych gatunków stawonogów, w tym pożytecznych owadów zapylających (pszczoły, trzmiele). Z tego powody, zgodnie z zaleceniami producenta preparatu ASPERMET 200EC (firma ASPLANT), wielkoobszarowe agrolotnicze zabiegi zwalczania mogą być wykonywane tylko w godzinach wieczornych, po zakończeniu oblotu przez pszczoły. Konieczne jest również zachowanie szczególnej ostrożności podczas stosowania środka w pobliżu zbiorników wodnych ze względu na szkodliwość dla wodnych bezkręgowców.

Jak wygląda planowanie wykonywania zabiegów?

Terminy wykonanie zabiegów opierają się na badaniach liczebności meszek prowadzonych w wielu punktach miasta. Jeżeli obserwujemy trend wzrostu liczebności owadów – wyznaczamy termin zabiegu. Ze względów technicznych trzeba zaplanować je z dobowym wyprzedzeniem. Niekorzystne warunki pogodowe takie jak deszcz czy silny wiatr wstrzymują wykonanie zabiegu. W ciągu prowadzonej akcji w danym roku możemy wykonać cztery zabiegi agrolotnicze. Pojaw meszek trwa mniej więcej 20 dni, podczas których dorosłe owady sukcesywnie opuszczają wody Wisły. Terminy zabiegów należy tak rozłożyć aby objęły cały okres pojawu. Redukujemy wówczas liczebność populacji w danym momencie, liczebność meszek nie kumuluje się. Nie można wykonać wszystkich trzech zabiegów w początkowym okresie pojawu – zlikwidowane zostałyby wówczas tylko owady, które opuściły brzegi rzeki do tego momentu. Liczebność owadów pojawiających się później szybko by rosła bez możliwości interwencji z naszej strony.