Hitlerowski terror dotarł do Włocławka

14 września 1939 Niemcy wkroczyli do Włocławka. Tym samym rozpoczął się jeden z najtragiczniejszych rozdziałów w historii miasta.

Georg Glasenapp nie krył swojego entuzjazmu w dniu wkroczenia Wehrmachtu do Włocławka. Po opuszczeniu miasta przez wycofujące się oddziały Armii "Pomorze", był jednym z mieszkańców Włocławka którzy niecierpliwie wyczekiwali nadejścia armii hitlerowskiej.

Jednak Niemców było we Włocławku niewielu. Zaledwie 1,5% przy 68 tys. łącznej populacji miasta.

Mimo małej liczebności, wielu z nich wyczekiwało nadejścia Wehrmachtu. Część z pewnością planowała rewanż na Polakach i Żydach - swoich dotychczasowych sąsiadach...

Choć o Glasenappie wiemy dziś niewiele, to pewne jest, że pełen był sentymentu do kraju swoich przodków. Być może niechęć do państwa polskiego, spotęgowało też internowanie z chwilą wybuchu wojny działaczy mniejszości niemieckiej z Pomorza, którzy następnie byli kierowani w tzw. "Marszu na Łowicz". Niemcy byli bici i poniżani przez konwojujących ich policjantów. Na drodze marszu znalazł się również Włocławek.

Tymczasem szybka sytuacja na froncie spowodowała, że Niemcy w ciągu dwóch tygodni dotarli na Kujawy. Ich wejście do miasta poprzedzone było bombardowaniami. Bomby spadły m.in. na dworzec kolejowy. Wycofujące się oddziały polskie zniszczyły most stalowy na Wiśle.

Wycofujące się oddziały polskie wysadziły most stalowy na Wiśle

- 14 września niemieckie wojska weszły do Włocławka - pisał Glasenapp kilka tygodni później w raporcie dla szefa niemieckiej policji w mieście. - Włocławek od tej chwili zmienił swoje oblicze. Wszędzie jeżdżą niemieckie pojazdy, wszędzie można usłyszeć na ulicach niemiecki język. Żydzi, którzy wcześniej posiadali pełnię praw, od tego czasu chodzą po jezdniach. Ich sklepy zostały pozamykane i nigdy więcej nie będą otwarte.

Władzę przejęło wojsko, rozpoczęła instalować się niemiecka administracja cywilna i struktury partii nazistowskiej.

Hitlerowski terror
Zaczęły się aresztowania. W gronie zatrzymanych znaleźli się m.in. urzędnicy, prawnicy, lekarze, księża i nauczyciele. Większość została zamordowana.

Wśród nich Witold Mystkowski, prezydent Włocławka.

Jeszcze na kilka tygodni przed atakiem hitlerowskich Niemiec, Mystkowski przewodniczył specjalnej komisji powołanej do obrony przeciwlotniczej Włocławka. Po 1 września powołał Radę Przyboczną, która wraz ze Strażą Obywatelską przygotowywała Włocławek do obrony. Dbała też o porządek w mieście.

W pierwszych dniach września miasto było bombardowane, Włocławek stał się również punktem przystankowym uchodźców, uciekających przed nadciągającym wojskiem niemieckim.

Witold Mystkowski opuścił Włocławek 13 września wraz z wycofującymi się oddziałami Armii "Pomorze" i skierował się w kierunku Warszawy. Miał jednak pecha.

W kolumnie uchodźców, rozpoznał go włocławski volksdeutsch. Aresztowany, został wkrótce przewieziony wraz z rodziną do Włocławka.

9 listopada ostatni przedwojenny prezydent Włocławka został aresztowany wraz z innymi szanowanymi obywatelami miasta. Wszyscy zostali rozstrzelani dwa dni później w lesie w Przyborowie kolo Pinczaty. Ciała pomordowanych odnaleziono i ekshumowano dopiero w listopadzie 1945 roku.

Po zajęciu Włocławka, represje dosięgnęły również ludności żydowskiej. W nieistniejącym dziś getcie znaleźli się Żydzi z Włocławka i okolic. Zamknięty obszar dla ludności żydowskiej funkcjonował w południowej części miasta w latach 1940-1942.

Przebywający tam Żydzi trafili później do innych gett lub do obozów zagłady.

W Kraju Warty
Włocławek został wcielony do Rzeszy rozporządzeniem Adolfa Hitlera z dnia 8 października 1939 roku. Miasto znalazło się na terenie Okręgu Poznań, przemianowanego później na Okręg Kraj Warty. Zaczęto również używać niemieckiej nazwy miasta - Leslau an der Weichsel.

Pocztówka propagandowa z okresu drugiej wojny światowej. Przedstawia Kraj Warty, w skład którego weszła Wielkopolska, Kujawy i ziemia łódzka.

Rozpoczął się niespotykany wcześniej, ponad pięcioletni okres pełen represji wobec Polaków i Żydów.

Przedwojenni obywatele Polski byli mordowani, wywożeni do obozów zagłady, były też przesiedlenia do Generalnego Gubernatorstwa. Wkrótce ich miejsce zajęli Niemcy, przesiedleni ze Związku Radzieckiego i krajów bałtyckich.

We Włocławku znalazło się również wielu Niemców z tzw. starej "Rzeszy", głównie urzędników pracujących w hitlerowskich urzędach na terenie miasta.

W służbie III Rzeszy
Tymczasem Georg Glasenapp, podobnie jak wielu innych przedwojennych włocławskich Niemców, szybko odnalazł się w nowej sytuacji.

Jesienią 1939 roku pracował jako tłumacz przy policji niemieckiej we Włocławku. W drugiej połowie listopada został pracownikiem hitlerowskiego urzędu zatrudnienia, Arbeitsamtu. Była to jedna z najbardziej zbrodniczych instytucji podczas drugiej wojny światowej.

Zadomowił się także w strukturach nazistowskich organizacji. W styczniu 1940 roku zasilił szeregi S.A, pół roku później awansował do stopnia Blockleitera w NSDAP.

Jednak przyjęte obywatelstwo III Rzeszy wiązało się również z obowiązkami. Dwa lata od wybuchu wojny i podjęcia pracy w Arbeitsamcie, Glasenapp został powołany do wojska i skierowany na front wschodni. Zginął w czerwcu 1942 r.

Zobacz hitlerowskie plany Włocławka i powiatu włocławskiego, rozkłady jazdy niemieckiej kolei i kolejki wąskotorowej we Włocławku oraz jeden z artykułów w hitlerowskiej prasie na temat przyszłości miasta:

(łd)