"Ujrzałem leżące i wiszące na wagonach martwe ciała"

Dziś (19 sierpnia) mija 34. rocznica największej katastrofy w historii polskich kolei - zderzenia rozpędzonych pociągów pod Otłoczynem. Wśród ofiar byli także włocławianie. 

19 sierpnia 1980 roku, tuż przed świtem, ze stacji Toruń Główny rusza w kierunku Włocławka spóźniony pociąg pospieszny z Kołobrzegu do Łodzi. Jest 4:18. Dwie minuty później w przeciwnym kierunku wyjeżdża pociąg towarowy z Otłoczyna, którego maszynista, zmęczony po dwudziestokilkugodzinnej służbie, ignoruje znak „stój!” na semaforze.

Lokomotywa towarowca rozpruwa rozjazd krzyżowy i wjeżdża pod prąd na niewłaściwy tor. Ten sam, po którym jedzie z przeciwka pociąg osobowy. Błąd maszynisty pociągu towarowego sygnalizują automatyczne urządzenia sterowania ruchem. Błyskawicznie dowiadują się o nim kierujący ruchem w tym rejonie dyżurni. Nic jednak nie można zrobić, bo kierujący pociągami nie mają żadnych środków łączności.

O 4.30 w wąwozie w pobliżu Otłoczyna dochodzi do zderzenia.

Na miejscu katastrofy zginęło 65 osób, dwie zmarły w szpitalu (lista ofiar tutaj). Część osób przeżyła katastrofę, ale zmarła uwięziona pod zwałami blachy, w zmiażdżonych wagonach, bo pomoc przez kilka godzin nie zdołała do nich dotrzeć. 64 osoby zostały ranne.

- Działania wydłużał zakaz używania mechanicznych urządzeń do cięcia blach ze względu na rozlanie się oleju napędowego ze zbiorników lokomotyw, co groziło pożarem lub nawet wybuchem - zwraca uwagę prof. Wojciech Polak, historyk z UMK, który pisał o katastrofie (ten tekst tutaj).

Jeden z lekarzy biorących udział w akcji ratowniczej wspomina (jego relacja jest w publikacji prof. Polaka): - Miejsce katastrofy było miejscem wielkiego ludzkiego dramatu. Kilkudziesięciu umierających pasażerów, którym nie można było pomóc.

W zatrzymanej przez cenzurę relacji z miejsca katastrofy autorstwa dziennikarza z Torunia, Zbigniewa Juchniewicza, czytamy: - Wąwóz, w którym zderzyły się pociągi, przedstawiał makabryczny widok. Zwłoki leżą na dachach lokomotyw i wagonów. Spoczywają na stokach piaszczystego wąwozu. Zewsząd słychać dramatyczne wołania o pomoc, płacz i szlochanie.

- Po dojściu do skarpy wąwozu torowiska, ujrzałem straszny widok: leżące i wiszące na wagonach martwe ciała, niektóre bardzo zmasakrowane - wspomina Kazimierz Janicki, wówczas naczelnik lokomotywowni w Toruniu, który przyjechał na miejsce tragedii jako dowódca jednego z dwóch pociągów ratowniczych. - Ponieważ rozmiar tragedii przerastał nasze możliwości, wezwano dodatkowo dwa pociągi ratunkowe, jeden z Bydgoszczy, drugi z Zajączkowa Tczewskiego. Te dwa pociągi z ciężkim sprzętem dźwigowym i dwoma ciągnikami czołgowymi okazały się niezbędne w usuwaniu i ustawianiu na torach wykolejonych wagonów i lokomotyw. Pewnie nie każdy wie, ale lokomotywa ST-44 waży 118 ton.

Uroczystości upamiętniające katastrofę są organizowane na miejscu tragedii co pięć lat. Najbliższe odbędą się w przyszłym roku, w 35. rocznicę zderzenia.