Ruszył proces w głośnej sprawie "rzezi na Wiśle". Dyrektor bez doświadczenia zaufał podwładnym?

Trzech oskarżonych nie przyznaje się do winy i podkreśla, że działali zgodnie z prawem. Czterech świadków mówi o gniazdach z lęgami ptaków zmiecionych przez wodę. Ruszył proces w głośnej sprawie tzw. "rzezi na Wiśle".

"Rzezią na Wiśle" ekolodzy nazwali  zalanie łach z gniazdami ptaków, do którego doszło w 2018 r. przez zwiększenie przepływu wody na stopniu wodnym we Włocławku w związku z transportem zbiornikowca ze stoczni w Płocku do Gdańska.

Zwiększenie alimentacji wody (zwieszenia jej stanu) odbyło się w 26 maja, czyli w okresie lęgowym ptaków gniazdujących na wiślanych łachach. W związku z tym, kiedy poinformowano o planowanym zwiększeniu przepływu wody na stopniu wodnym we Włocławku, organizacje ekologiczne próbowały zastopować operację. Kiedy się to nie udało i woda zalała łachy, sprawę zgłoszono organom ścigania. 

Po ponad dwóch latach, w lipcu 2020 r. prokuratura złożyła w Sądzie Rejonowym akt oskarżenia przeciwko trzem osobom: byłemu dyrektorowi Danielowi Cz., jego zastępcy Tomaszowi P. i kierownikowi stopnia wodnego Grzegorzowi W. (ostatni jako jedyny nadal pracuje na zajmowanym stanowisku).

Wszyscy mężczyźni są oskarżeni o to, że nie powstrzymali alimentacji rzeki poniżej stopnia wodnego, choć mogła ona „ negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 „Doliny Dolnej Wisły” z uwagi na okres lęgowy ptaków”. Jak odczytano w akcie oskarżenia woda zalała gniazda sieweczki rzecznej, rybitwy rzecznej, rybitwy białoczelnej, mewy śmieszki i mewy siwej.

Proces pod przewodnictwem sędziego Waldemara Majchrowicza rozpoczął się 13 grudnia 2021 r.

Oskarżeni nie przyznają się do winy, ale każdy ma inną wersję

Żaden z oskarżonych nie przyznaje się do winy. Każdy z nich inaczej przedstawia jednak sytuację dotyczącą procesu decyzyjnego w sprawie alimentacji na Wiśle przeprowadzonej 26 maja 2018 r.

Dyrektor bez doświadczenia zaufał podwładnym?

Daniel Cz., który w maju 2018 r. był dyrektorem Zarządu Zlewni, jako jedyny zdecydował się na odpowiadanie na pytania zarówno sądu, jak i oskarżycieli (jajko oskarżyciel posiłkowy występuje Fundacja Greenmind zajmująca się ochroną przyrody). W czasie zeznań oraz odpowiadając na pytania podkreślał, że funkcję szefa Zlewni piastował przez dwa miesiące - od końca kwietnia do początku lipca 2018 r. Po tym czasie zwolniono go bez podania przyczyny.

Były szef Zlewni tłumaczył, że we wcześniejszej pracy zawodowej zajmował się instalacjami melioracyjnymi, które są o wiele mniejsze od stopnia wodnego. Podkreślał, że nie miał długiego doświadczenia na swoim stanowisku oraz dysponował o wiele mniejszą wiedzą o jego funkcjonowaniu niż współoskarżeni Tomasz P. i Grzegorz W., dlatego w sprawie alimentacji przeprowadzonej 26 maja opierał się na ich opiniach. 

Z zeznań Daniela Cz. wynika, że nie udostępniono mu instrukcji gospodarowania wodą, która jest jedynym z dokumentów, na podstawie których podjęto decyzję o zwiększeniu przepływu wody na stopniu wodnym we Włocławku. Dodał, że na podstawie informacji uzyskanych od swojego zastępcy i kierownika obiektu hydrotechnicznego, uważał alimentację za "standardową procedurę". Stwierdził też, że nie podejmował decyzji o alimentacji ani żadnych działań mających ją wstrzymać, ponieważ nikt go o to nie prosił.

Zastępca dyrektora twierdzi, że nie można było zrobić inaczej

Tomasz P. w zeznaniach odczytanych przez sąd z akt (odmówił składania wyjaśnień, ale odpowiadał na pytania swojego obrońcy i sądu) wyjaśnił, że kwestię alimentacji wody w Wiśle regulują pozwolenie wodnoprawne wydane przez Marszałka Województwa oraz będąca załącznikiem do tego dokumentu instrukcja gospodarowania wodą.

Były zastępca dyrektora Zlewni stwierdził, że - choć nie on podejmował decyzje w tej sprawie - na podstawie tych dokumentów nie można było odmówić armatorowi, który wystąpił o zwiększenie poziomu wody poniżej stopnia wodnego we Włocławku. Odmowa wiązałaby się jego zdaniem z koniecznością wypłacenia płockiej stoczni wielomilionowego odszkodowania, o które firma mogłaby wystąpić z tytułu niezrealizowanego kontraktu.

Tomasz P. podkreślał, że fala alimentacyjna była podobna do występującej naturalnie w maju i czerwcu fali powodziowej. Stwierdził również, że osoby, które pływały Wisłą w maju 2018 r. dysponują zdjęciami, które potwierdzają, że na wiślanych łachach nie było gniazd ptaków.

W odpowiedzi na pytania swojej obrończyni Tomasz P. wyjaśnił, że w 2016 r. jedna z włocławskich firm złożyła wniosek o alimentację wody w Wiśle, ale wycofała go po konsultacjach z organizacjami ekologicznymi, które podjęła we własnym zakresie. Przyznał również, że po tzw. "rzezi na Wiśle" Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wystąpiła do zarządu Zlewni z prośbą o informowanie jej o planowanych alimentacjach i wstrzymała jedną z nich  w 2019 r.

Kierownik mówi, że konsultował się z zastępcą dyrektora

Grzegorz W., który do dziś pełni stanowisko kierownika stopnia wodnego we Włocławku tłumaczył, że podlega Zarządowi Zlewni, a jego bezpośrednimi przełożonymi w maju 2018 r. byli dyrektor i jego zastępca, czyli Daniel Cz. i Tomasz P. Wszystkie "poważne decyzje" miał konsultować z którymś z przełożonych, a w przypadku alimentacji przeprowadzonej 26 maja - jak zeznał - był to Tomasz P.

Również kierownik stopnia wodnego powoływał się na instrukcję gospodarowania wodą. Stwierdził przy tym, że dokument ten powstał m.in. na podstawie przepisów o ochronie przyrody.

Z zeznań Grzegorza W. wynika, że pierwsze głosy przeciwko alimentacji dotarły do niego 24 maja telefonicznie. Stwierdził jednak, że nie był w stanie zweryfikować, kto dzwoni. Dopiero dzień później otrzymał oficjalnego maila, w którym wiceszefowa RZGW w Warszawie zasygnalizowała, że wpłynęły do niej protesty organizacji ekologicznych i należy sprawę omówić. Do rozmowy nie doszło, ponieważ Tomasz P. - jak twierdzi W. - powiedział mu, iż sprawę załatwia Zarząd Zlewni.

Kierownik obiektu hydrotechnicznego wyjaśnił również, że dwa dni po przeprowadzeniu alimentacji, w odpowiedzi na protesty ekologów PGW Wody Polskie przeprowadziło audyt, który potwierdził, że nie doszło do żadnych nieprawidłowości przy wydawaniu decyzji ani przeprowadzeniu procedury zwiększania przepływu wody przez stopień wodny we Włocławku. Podkreślił również, że nie wyciągnięto wobec niego żadnych konsekwencji służbowych.

Świadkowie widzieli gniazda i zalane łachy

Na pierwszej rozprawie przesłuchano również czterech świadków. Wszyscy widzieli gniazda na wiślanych łachach w różnych miejscach na Wiśle (na wysokości Bobrownik, w rejonie Grudziądza oraz Bydgoszczy), a większość monitorowała również miejsca lęgowe ptaków w trakcie lub po przejściu fali alimentacyjnej.

Świadkowie byli zgodni co do tego, że podniesienie poziomu wody w Wiśle zniszczyło siedliska lęgowe, zmywając je całkowicie lub prawie całkowicie. Niektórzy zapewniali sąd, że mają dokumentację fotograficzną wykonaną przed i w czasie lub po przejściu fali alimentacyjnej.

Dodatkowo dwóch świadków, będących biologami zaangażowanymi w pracę Towarzystwa przyrodniczego Alauda podawało szacunkowe wyliczenia dotyczące liczby zniszczonych lęgów i wyjaśniało, jakie skutki miało to dla populacji gatunków, które gniazdowały na łachach (zmniejszenie ich populacji) oraz dla samic, które straciły lęgi (duży stres i wydatek energetyczny).

Kolejna rozprawa w tej sprawie została wyznaczona na końcówkę lutego 2022 r.

Wg kodeksu karnego za spowodowanie zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym oskarżonym grozi kara od trzech miesięcy do pięciu lat pozbawienia wolności.