NAZNACZENI PRZEZ KOLEJ: "Wiele nocy przepłakałam"

Małgorzata i Paweł do Józefowa przeprowadzili się z Warszawy niedawno. Szukali spokoju i bliskości przyrody, co było ważne szczególnie dla Małgorzaty, która od wielu lat walczy z chorobą nowotworową. Odkąd CPK ogłosiło plany budowy kolei w tej okolicy, żyją w strachu – kilka proponowanych wariantów biegnie tuż obok ich domu.

Rozmowa została przeprowadzona w ramach cyklu „Naznaczeni przez kolej”, w którym oddajemy głos mieszkańcom włocławskiego osiedla Rybnica oraz Modzerowa, Józefowa oraz innych podwłocławskich miejscowości. Przez ich nieruchomości przebiegają planowane warianty trasy Kolei Dużych Prędkości, czyli linii kolejowej, która ma łączyć projektowany Centralny Port Komunikacyjny (CPK) z największymi miastami w Polsce. Rozmawiamy zarówno z przedsiębiorcami, jak i ze zwykłymi ludźmi, którzy mieszkają na tych terenach od pokoleń lub niedawno się tu wybudowali albo mieli taki zamysł – o emocjach, strachu i wpływie wielkich planów inwestycyjnych na ich codzienne życie.

ddwloclawek.pl: Jak długo tu mieszkacie?

Małgorzata (M): Od lipca 2020 roku. Wyprowadziliśmy się z Warszawy, bo bardzo chcieliśmy uciec z miasta, mieszkać w otoczeniu łąk, pól i lasów. Po dwóch latach od wybudowania się w tej pięknej okolicy spadła na nas informacja o tym, że albo któryś wariant [trasa przebiegu projektowanej Kolei Dużej Prędkości – red.] będzie przechodził przez naszą działkę albo tuż obok. Właściwie 4 na 6 obecnie rozważanych wariantów są dla nas zagrożeniem.

Jak zareagowaliście na tę informację?

M: Muszę powiedzieć, że wiele nocy przepłakałam, bo zdajemy sobie sprawę jako dorośli, dojrzali ludzie, że wywłaszczając nas nikt nam za tę działkę nie zapłaci wartości godziwej. Dodatkowo, ja po pół roku mieszkania tutaj dowiedziałam się o wznowie choroby nowotworowej, a w tej chorobie mieszkanie w tym miejscu, ten spokój, ta cisza, te pola, ten las, ta możliwość czerpania z tego świeżego powietrza jest walorem pozytywnym, w przeciwieństwie do życia w dużym mieście, w smrodzie spalin i strasznie szybkim tempie życia. Dodatkowo jako osoba chora – zresztą to dotyczy każdego, nawet zdrowego – nie potrzebuję stresu i wiszącej nade mną chmury gradowej w postaci ryzyka albo utraty tego domu albo całkowitej zmiany okolic tego zamieszkania. To była nasza decyzja, nasz wybór życiowy, chcieliśmy tutaj się zestarzeć, tutaj wychowywać dzieci. Kolejnego domu już nie postawimy!

Teraz już trochę się z tą informacją [o planach budowy kolei – red.] oswoiliśmy, ale najpierw był szok, potem płacz, dużo rozmów z sąsiadami, czyli osobami, które w sumie niedawno postawiły tu domy albo rdzennymi mieszkańcami, którzy mieszkają tutaj od lat i dla nich ten dom jest jedynym majątkiem. Dla nich wszystkich jest to ogromny stres, szczególnie że są wśród nich ludzie starsi, którzy chcieli tutaj dotrwać w spokoju kresu swego życia. Oni może trochę inaczej na to patrzą, bo nie mają takiego dostępu do Internetu, do tych wszystkich informacji podawanych w sieci, ale przecież mimo wszystko słyszą rozmowy i też się boją. Usłyszałam na przykład od jednej ze starszych pań takie zdanie: „Mam nadzieję, że tego nie dożyję”. Czy można się dziwić, że ludzie nie chcą dożyć sytuacji, kiedy będą ze swojego domu prostu wyrzuceni?

Jakie teraz odczuwacie emocje?

M: Jest to temat, który jest cały czas w naszym domu i w naszej rodzinie wałkowany. To jest stres nie tylko o nas. Mamy dwóch synów, którzy z nami mieszkają – jeden ma 16 lat, chodzi do liceum i już raz całe życie swoje zmienił przenosząc się z dużego miasta na wieś. Młodszy syn ma 8 lat, zaczął pierwszą klasę podstawówki, przed nim jeszcze 8 lat tutaj w tym miejscu. Nie wiadomo co będzie ze szkołą, nie wiadomo jak będzie z dojściem do tej szkoły [czy tory nie przetną drogi do szkoły – red.], z dojazdem…

Paweł (P): Przecież mamy też zwierzęta, które gdzieś muszą też mieszkać…

M: Nawet jeśli te tory nie przejdą centralnie przez naszą działkę, to do każdej takiej infrastruktury jest przecież cały obszar, który będzie zagospodarowany przez różne okołoinwestycyjne urządzenia, które też tę naszą przyrodę i tę naszą okolicę po prostu zniszczą, zmarnują.

P: Nie rozumiemy, dlaczego w otulinie parku krajobrazowego akceptuje się budowę ogromnej infrastruktury kolejowej, gdy na przykład na nas w trakcie budowy domu nałożono decyzją obowiązek zachowania odpowiedniego ogrodzenia do domu, żeby migrować mogły drobne zwierzęta żyjące w okolicy.

Czujecie się niewysłuchani przez osoby, które decydują o tej inwestycji?

P: W mojej ocenie nie ma żadnej próby dialogu. Spotkanie, na którym byli przedstawiciele CPK [spotkanie konsultacyjne w listopadzie 2022 r. – red.], było oparte o jednostronny, wcześniej przygotowany i wyuczony przekaz, który miał być nam zakomunikowany – i to były te tak zwane konsultacje społeczne. W niektórych zakresach przedstawiciele CPK, mówiąc oględnie, oszczędnie gospodarowali prawdą – na przykład w zakresie wydania zgody przez administrację Parku Krajobrazowego. Przecież sama perspektywa budowania mostu przez najszersze koryto Wisły na Zalewie Włocławskim jest – z punktu widzenia techniki budowlanej – aberracją. Tylko że absolutnie nikt nie chciał słuchać naszych głosów, naszych komentarzy.

Nie było dialogu.

P: I ostatecznie z tego spotkania nic nie wyniknęło.

M: Myślę, że przedstawiciele CPK spodziewali się, że na spotkanie przyjdą ludzie, którzy nie mają świadomości, którzy nie potrafią w Internecie znaleźć map, wariantów, a tylko coś gdzieś usłyszeli i po prostu obawiają się, ze mogą stracić dom, stracić swój majątek. Tutaj szczęśliwie w naszej gminie zebrała się grupa osób wykształconych, które potrafią znaleźć informacje czy napisać pismo. Dzięki temu mamy większość świadomość tego, co się tu planuje, choć przyznam, że czasami lepiej byłoby jej nie mieć…

Odpowiadając na Twoje pytanie: tak, jesteśmy pomijani. Moje i mojego męża odczucie jest takie, że rozrysowanie tych wariantów to było dosłownie rysowanie palcem po mapie.

Uważacie, że nikt nie zbadał warunków terenowych i nie sprawdził na miejscu, co się znajduje na obszarze planowanych wariantów?

P: Nie jestem inżynierem, ale wypowiadał się na spotkaniu nasz sąsiad, który ma wykształcenie techniczne i podnosił argumentację, że Zalew Włocławski to chyba najgorsze miejsce do budowy tego typu przeprawy. Od strony Modzerowa poziom gruntu jest poniżej poziomu morza, a po drugiej stronie jest przewyższenie, które wymusi konieczność budowy tunelu. To wymaga niesamowicie dużych nakładów finansowych, a dodatkowo wzruszenie dna Wisły, w którym znajduje się cała tablica Mendelejewa, grozi nawet katastrofą ekologiczną – o tym też mówiliśmy na spotkaniu.

Badania dna Wisły były prowadzone i nie są żadną tajemnicą, w związku z czym myślę, ze CPK też ma wiedzę co do ryzyk z tym związanych. Z jakiegoś powodu jednak projektanci albo ignorują te zagrożenia, albo uważają, ze nie są one istotne.

P: Patrzyłem na mapę przedstawiającą warianty i nie rozumiem, dlaczego – skoro cały węzeł kolejowy jest po drugiej stronie Wisły – po tamtej stronie nie zrobi się parkingu dla mieszkańców Włocławka i okolic. A jeśli już ma być ta przeprawa to wydaje mi się, że powinno się poszukać miejsca, gdzie koryto rzeki jest węższe i nie ma takiej różnicy w poziomach po dwóch stronach rzeki.

M: Chciałabym zwrócić uwagę jeszcze na jeden aspekt. Pamiętam, jak opowiadałam zapłakana przez telefon koleżance z Warszawy o tym, jakie są plany CPK na te tereny, na co ona zareagowała: „Ale to super sprawa, przecież oni wypłacają mnóstwo pieniędzy za to, że ludzi wywłaszczają!”. Nie mogłam uwierzyć w to co słyszę. Wyjaśniłam jej, że myli się totalnie i że pokazywani są w Internecie mieszkańcy na przykład Baranowa, którzy żeby dostać w ogóle jakiekolwiek pieniądze muszą się przez wiele miesięcy sądzić się z Państwem o odszkodowanie. Odszkodowanie to nigdy nie będą takie kwoty, jakie my zainwestowaliśmy w ten dom, tymczasem niektórym się wydaje, ze to taka super sprawa – dostaną 2 miliony i kupią sobie nowy dom w nowym miejscu. A to nie tak.

P: O ile się nie mylę CPK proponuje pieniądze według wartości, którą oni szacują…

Całe te opowieści o tym, ile można zarobić na wywłaszczeniach, wzięły się prawdopodobnie okresu, gdy była budowana autostrada – wtedy rzeczywiście wiele osób sprzedało Państwu grunty po korzystnych cenach. Jednak w przypadku CPK po pierwsze nie można mieć pewności, jak kwestia odszkodowań będzie wyglądała jak za parę lat tu będą takie wywłaszczenia prowadzone. Aktualnie obowiązują przepisy, które jednak są cały czas zmieniane, czasem wręcz z dnia na dzień, bez konsultacji, a dodatkowo od jakiegoś czasu obecnie rządząca partia forsuje taką zmianę, żeby nie płacić za wywłaszczone grunty według ich przeznaczenia (czyli po cenach jak za działki inwestycyjne), ale według ich aktualnego statusu, z ewentualnymi tzw. bonusami, które jednak nie byłyby obowiązkowe.

P: Wywłaszczenie gruntu rolnego, nieużytku pod inwestycję zazwyczaj nie jest problemem dla właściciela takiej nieruchomości, wręcz przeciwnie. Co innego jak na działce wybudowane są domy, mieszkania, a już nie wspomnę o jakiś nasadzeniach – to jest już nie do wycenienia i nie do odzyskania w postaci odszkodowania.

M: Ważny jest ten aspekt ludzki, który ja podkreślam – większość z nas, którzy się pobudowali tutaj w wieku lat 40 albo więcej, postawili wszystko na jedną kartę, to była nasza inwestycja w przyszłość – ktoś teraz chce zabrać nam nasze marzenie.

W dyskusji choćby pod artykułami na ten temat, które ukazują się na portalu ddwloclawek.pl, pojawia się jednak argument, że jakby brać pod uwagę tylko aspekt ludzki to rozwoju w ogóle by nie było – bo przecież gdzieś w końcu trzeba budować i zawsze ktoś będzie wywłaszczony.

P: Rozumiem ludzi, którzy nie mieszkają na gruntach kolizyjnych, ale gdzieś tam daleko i snują marzenia, że wsiadają we Włocławku do pociągu i po godzinie są na terminalu. Rozumiem tę argumentację i wiem, że gdyby się nie budowało i gdyby wszyscy stali na stanowisku, że „moje jest najważniejsze”, to nie byłoby inwestycji strategicznych i by się Polska nie rozwijała. Jednak ta sytuacja, gdy przystawia się tak naprawdę pistolet do głowy obywatelowi i się mu oznajmia, ze tutaj, przez Twoją działkę, będzie biegło torowisko i musisz się wynieść, to jest to bardzo niesprawiedliwe traktowanie ludzi.

Poza tym trzeba sobie zadać fundamentalne pytania: po pierwsze, czy ten Centralny Port Komunikacyjny jest nam jako krajowi tak naprawdę potrzebny? To jest pytanie do ekspertów, którzy jak dotąd poddają to w wątpliwość. Druga sprawa – zasady wypłat odszkodowań, które powinny być jasne i przejrzyste, a wyceny powinny być z korzyścią dla obywatela. Oczywiście jest grupa ludzi, którzy niezależnie od tego ile dostaliby pieniędzy, nie zgodzą się na opuszczenie domów, które są na przykład wielopokoleniowe. Ja też nie chcę żadnych pieniędzy, nie chcę żadnych propozycji, ja się nie chcę wyprowadzać.

Dodatkowo to jest otulina Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego – jeżeli zatem troszczymy się o przyrodę, a mówi się o tym wiele, to budowanie tutaj, w tej okolicy, takiej infrastruktury kolejowej, to jest jakieś nieporozumienie.

Chcę podkreślić, że w tej sprawie bardzo zabrakło komunikacji – ja się dowiedziałem o planach CPK z artykułu na ddwloclawek.pl jesienią zeszłego roku.

Tak samo jak zdecydowana większość mieszkańców. Gdyby nie dziennikarze, poinformowano by ich pewnie dopiero o spotkaniu konsultacyjnym w listopadzie 2022 roku, kiedy już miały być omawiane konkretne warianty.

M: Albo byśmy się dowiedzieli dopiero, jak byśmy zobaczyli odwierty na naszych działkach.

P: I to się nazywa komunikacja z zainteresowanymi?! To jest nieporozumienie.

Na konsultacjach miałem wrażenie, że ludzie, którzy na nie przyjechali z Warszawy, byli tutaj pierwszy raz, a wcześniej widzieli tylko mapę, na której nie były naniesione wszystkie nieruchomości. Działali jak dzieci we mgle. Na spotkanie przyszła tak duża liczba osób, że nie ludzie nie pomieścili się w szkole. Ci ludzie zadawali naprawdę podstawowe pytania, bo wcześniej nikt z nimi na ten temat nie rozmawiał. Mam wrażenie, że w przypadku drobnych inwestycji konsultacje społeczne są szersze niż te, które przeprowadzono w przypadku tak wielkiej budowy.

Wielu z mieszkańców trwa w optymistycznym przekonaniu, że mamy jeszcze dużo czasu – tymczasem niedługo zostanie wybrany wariant i w tym momencie klamka zapadnie.

Nie do końca. Aktualnie CPK ma wskazać wariant inwestorski i dwa warianty alternatywne dla potrzeb decyzji środowiskowej. Dopiero ta decyzja wskaże wariant, który będzie realizowany.

P: Czyli potrwa to może jeszcze z rok.

M: Prowadzone aktualnie odwierty pokazują, że ta inwestycja nie będzie odwlekana w nieskończoność i to jest naprawdę przerażające. Patrzę na te działania i przypominam sobie dzień, kiedy się tu sprowadziliśmy. Za chwilę sobie myślę, ze minęły 3 lata, a jakby to było wczoraj. Czas leci każdemu, kto pracuje, wychowuje dzieci, więc te parę lat za chwilę nam się skurczy i będziemy się zastanawiać co dalej.

Jednak informacja o planach budowy kolei już teraz ma wpływ np. na rynek nieruchomości. Domy i działki w Józefowie, Modzerowie i na Rybnicy stały się niesprzedawalne.

M: Kupujący takie rzeczy weryfikują i jak trafią do notariusza czy do radcy prawnego, to każdy z nich mu powie krótko: „nie kupuj tego”

P: tutejsze nieruchomości zostały dotknięte trądem. Nikt zdroworozsądkowy tu nie kupi gruntu, bo ryzyko jest za duże. Zanim pojawił się temat CPK, działki były sprzedawane po 100.000 zł za 1200-1300 metrów. Teraz tych działek już nawet nikt nie chce oglądać. Za chwile nikt nie będzie się tutaj mógł budować, bo nie będą wydawane pozwolenia na budowę. Żyjemy na bombie.

Poza tym u nas nie ma czegoś takiego jak długofalowe planowanie inwestycji czy strategia rozwoju infrastruktury kolejowej, która zakłada pewne scenariusze, które ktoś kiedyś wymyślił. Ktoś wstaje rano i mówi, jak w filmie Barei, „no to jezioro damy tutaj” albo z dnia na dzień okazuje się, że w Baranowie będzie lotnisko, o którym nigdy wcześniej nie było mowy.

Można zatem powiedzieć, że czujecie się oszukani przez Państwo, bo zaskakuje takimi planami w zupełnie nieoczekiwany sposób?

P: Zdecydowanie tak. W tym stanie rzeczy jesteśmy oszukani przez Państwo. Nikt nam o takich planach nie powiedział jak kupowaliśmy tu działkę, potem nikt z nami tego poważnie nie konsultował, a te niby-konsultacje w zeszłym roku to było spotkanie, które miało się odbyć, a nie poważna rozmowa. Po spotkaniu nikt nie wrócił z żadną informacją do nas, a jak próbowaliśmy je uzyskać to się okazywało, że jest to tajemnica spółki. Jak taki obywatel jak my ma z taką machiną urzędniczą walczyć?

M: Najgorsza jest ta niewiedza, w której żyjemy i jeszcze przez długi czas będziemy żyli. Cały czas z tyłu głowy mam tę myśl, że być może znów będę musiała zmienić miejsce zamieszkania, pracę, szkołę dla dzieci, lekarza prowadzącego moje leczenie. Nie chcemy tego i strasznie się tego boimy.

Rozmawiała Joanna Borkowska