Około 40 obrońców Włocławka z sierpnia 1920 roku pochowano na szpetalskim wzgórzu. Dwa lata później społeczność Włocławka postawiła pomnik upamiętniający ich bohaterstwo. W październiku 2012 roku obchodzimy dziewięćdziesięciolecie tego wydarzenia.
Po zakończeniu działań obronnych w 1920 roku, kiedy Polacy stawili opór armii bolszewickiej, włocławianie chcieli upamiętnić poległych obrońców. We Włocławku zawiązał się Komitet Grzebania Poległych, którego pierwszymi krokami było zebranie ciał żołnierzy i ochotników oraz przygotowanie pochówku.
W sobotę, 21 sierpnia 1920 r. w katedrze włocławskiej odbyło się nabożeństwo dziękczynne, odprawione przez bpa Stanisława Zdzitowieckiego. Nabożeństwo było przygotowaniem do pogrzebu, które miało odbyć się dzień później.
Czytaj więcej: Pałac Biskupi spalony
Obrońców pochowano przed południem w niedzielę, 22 sierpnia 1920 roku. Na mogile poległych postawiono prosty, drewniany krzyż. Do dziś nieustalona jest liczba pochowanych. Było ich około 40, chociaż źródła podają różne liczby.
17 września 1920 roku swoją działalność rozpoczął "Włocławski Komitet Budowy Pomnika dla Poległych Obrońców Wisły”. Obelisk na szpetalskim wzgórzu miał upamiętnić bohaterstwo poległych.
Jednocześnie rozpoczęło się zbieranie funduszy, opracowywanie projektu pomnika i porządkowanie terenu, na którym stanąć miał pomnik.
Rok po bohaterskiej obronie Włocławka, poświęcono i wmurowano kamień węgielny pod pomnik upamiętniający poległych. Było to ważne wydarzenia dla miasta i regionu. Na uroczystość przybyły delegacje trzech powiatów: włocławskiego, lipnowskiego i nieszawskiego oraz tysiące włocławian.
Jednym z poważniejszych problemów było ukształtowanie terenu w miejscu, gdzie planowano zbudować pomnik. Trzeba było tak uformować wzgórze od nowa, by spiralny podjazd kończył się przy obelisku.
Cerkiew św. Mikołaja na Nowym Rynku (ob. Plac Wolności) na widokówce z 1912 roku
Do budowy pomnika użyto część materiałów ze zrujnowanej cerkwi prawosławnej zbudowanej w 1906 roku przez zaborców rosyjskich na Nowym Rynku (obecnie plac Wolności).
Komitet Budowy Pomnika upoważnił do tego firmę „Fürstenwald i Popławski”. Argumentowano, że skoro cerkiew zbudowana przez okupantów rosyjskich ze składek przymusowych, a do tego na gruntach miejskich, to świątynia jest własnością miasta.
Do sierpnia 1922 roku na szpetalskim wzgórzu ustawiono obelisk z płyt granitowych, na którego podstawie wykuto napis „Poległym Obrońcom Wisły 1920 r.”. Odlew orła z brązu, który wieńczył obelisk, zlecono firmie braci Łopieńskich z Warszawy. Dokończono też mur okalający pomnik i wybudowano ławę kamienną za grobami przy murze.
Zdjęcia: Zobacz, jak wygląda pomnik obecnie (październik 2012)
Pomnik miał zostać uroczyście odsłonięty w drugą rocznicę obrony Włocławka, jednak udało się dopiero 1 października 1922 roku. Uroczystość rozpoczęto mszą w katedrze, po której ze Starego Rynku wyruszył pochód w kierunku szpetalskiego wzgórza. Tam odbyła się główna część uroczystości, podczas której odmówiono modlitwę i poświęcono pomnik.
„Pomnik Poległych Obrońców Wisły 1920” w początkowej formie przetrwał do wiosny 1940 r. Po zajęciu Włocławka w 1939 roku, Niemcy wysadzili pomnik, a jego szczątki zaginęły. Po wojnie, w nowych realiach politycznych, nie udało się odbudować pomnika. Obelisk powrócił na szpetalskie wzgórze dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych.
0
0
0
0
0
0
armands13:44, 23.10.2012
Bardzo ciekawy artykuł. Fajnie, że przypominacie historie Włocławka. Tak trzymać! 13:44, 23.10.2012
lcsferre19:00, 23.10.2012
\"zrujnowanej\"??? To niestety tylko tłumaczenie głupiej decyzji o jej zburzeniu. Cerkiew stała tylko dwadzieścia lat a takie budowle stawia się masywnie, by przetrwały przez wieki. Czy nie można w niej było zorganizować domu kultury, teatru czy czegokolwiek innego??? To był piękny budynek!!! W książce o Włocławku z 1937 roku jest napisane: \"rozebrano cerkiew i zrobiono ładny skwerek\" Normalnie wierzyć się nie chce. Zamienił stryjek siekierkę... (z części materiałów zrobiono też np.schody przy dawnym pomniku J. Marchlewskiego)(w 1990 roku byłem \"dobrowolnie\" zagoniony pod ten pomnik, by robić frekwencję przy jego otwarciu) W Warszawie były zapędy by zburzyć Pałac Kultury i Nauki, bo przecież zbuowany przez niesłuszne siły ze wschodu. Na szczęście jednak ktoś się opamiętał. 19:00, 23.10.2012
gery19:19, 23.10.2012
Niech Redakcja może otaguje arty z historią naszego miasta, albo utworzy dział na stronie aby można je było w łatwy sposób wszystkie odnaleźć i poczytać :) 19:19, 23.10.2012
włocławianin 20:13, 23.10.2012
Szkoda, ze autor artykułu nie napisał kto był inicjatorem odbudowy pomnika na szpetalskim wzgórzu ... 20:13, 23.10.2012
andrzej18:24, 26.10.2012
A ja po raz kolejny chylę czoła przed p. Łukaszem Daniewskim za świetny artykuł o historii naszego miasta. Jestem Pana fanem. Tak trzymać, głupich komentarzy nie słuchać. Pozdrowienia dla pana Mariana, mojego mile wspominanego byłego szefa. 18:24, 26.10.2012
wyborca22:03, 17.08.2014
Jednym z inicjatorów odbudowy pomnika Obrońców Wisły był śp. Bartłomiej Kołodziej ... 22:03, 17.08.2014
Observator22:23, 17.08.2014
@ ~ andrzej / 18:24, 26.10.2012
Gdybyś autentycznie interesował się historią Włoclawka, to po prosu sięgnąłbyś po książki o przeszłości Miasta. Edytowano wiele opracowań faktograficznych. 22:23, 17.08.2014
xx13:30, 10.11.2014
Owszem ,dobrze,że przypominacie o tym pomniku na grobie kilkudziesięciu poległych za to abyśmy dziś mieli wolność,ale trzeba było bardziej szczsegółowo to zrobić i do końca.Tylko przypomnijcie jak byli śledzeni w komunie ludzie,którzy tam chodzili aby uczcić tych ludzi niejednokrotnie bardzo młodych.A co tam mianowicie było przez lata powojenne,aż do wybudowania na nowo pomnika.Ano krzaczyska i siewki drzew i wielka dziura po zapadającym się grobie.Bo dla komuchów trzymających palec w d....ruskim takie miejsce było do likwidacji.Lepiej było postawić pomnik Marchlewskiemu za duże pieniądze - to był ich idol.Mieszkańcy Szpetala Dolnego sami złożyli się na pomnik,a właściwie nagrobek. 13:30, 10.11.2014
krzysztof15:40, 13.11.2014
Bardzo ciekawie historię tego pomnika opisał ks. Teodor Lenkiewicz/jeden z inicjatorow odbudowy pomnika/ w książce pt.REFLEKSJE PRZY POMNIKU. Polecam miłośnikom naszej historii. 15:40, 13.11.2014
ja20:07, 18.11.2014
jednym z inicjatorów jak słyszałem był śp. Jan Blachowski ze Szp.Dolnego znałem tego pana , patriota i społecznik wielki szacun dla tego pana 20:07, 18.11.2014
xx09:19, 27.02.2015
Tylko niech o tym,że są tam pochowani ludzie,niejednokrotnie bardzo młodzi i należy im się wdzięczność i szacunek a nie wrzaski ,picie i zostawianie garderoby nie napiszę jakiej.To cmentarz i należy tam zachować powagę i każdy choć trochę myślący człowiek powinien o tym pamiętać,bo na pewno nie chciałby aby po jego śmierci ktoś beszcześlił jego miejsce pochówku. 09:19, 27.02.2015
ja17:05, 27.02.2015
Cerkiew zbudowana była dla prawosławnych wojskowych i ich rodzin;Rosjanie porzucili ją w 1914 poniewaz opuścili miasto,później w czasie I wojny użytkowali ją Niemcy jako magazyn.Cerkiew stała i niszczała do 1925 roku aż sie rozsypała,mury były bardzo nasiakniete wodą i sie kruszyły.Rosjanie jej nie chcieli,jak odeszli we Włocławku nie było prawosławnych zeby o nia dbali. 17:05, 27.02.2015
ja17:07, 27.02.2015
Pod pomnikiem na szpetalskim wzgórzu nadal leżą kości pochowanych obrońców Wisły 17:07, 27.02.2015
do xx17:11, 27.02.2015
Ale prawie nikt nie wie,ze do dzis pod pomnikiem na wzgórzu leżą obrońcy Wisły,że to ich grób a nie kolejny obelisk.Szkoda,ze na tablicy na pomniku nie ma o tym ani słowa 17:11, 27.02.2015
Włocławiak20:19, 16.03.2015
Ale bzdury, jeszcze w połowie lat siedemdziesiątych na pomniku był napis, ale miejscowa hołota wydłubała wszystko później. iem że politycznie to fajnie jest obwiniać "komunę" ale nie władze ale lud zrobił kuku!!!
A tzw murek od wojny jest miejscem schadzek, wagarów itp. młodzieżowych działań,nic nowego teraz nie wymyślono! 20:19, 16.03.2015
Janusz Nowierski12:08, 29.08.2016
Lepiej nie pisać jak pisać bzdury. Pomnik Poległych Obrońców Wisły 1920 roku został wzniesiony na mogile poległych około 48 obrońców Włocławka w roku 1922, a cerkiew zburzono w 1925 roku. Więc jak to jest, Pomnik zbudowano jeszcze przed zniszczeniem cerkwi?. Okupanci niemieccy zniszczyli w 1940 roku obelisk. ale nie naruszyli krypty grobowej. W listopadzie roku 1981 NSZZ "Solidarność" przy płycie grobowej umieścił tablicę informującą o tym miejscu "W hołdzie Obrońcom Wisły 1920 r. W tym miejscu stał Pomnik wybudowany przez społeczeństwo Włocławka Polskim Żołnierzom Bohaterom obrony Wisły z 1920 r. Zburzony przez agresorów". Nieznani sprawcy po 13 grudnia 1981 roku tabilicę złamali, przewrócili i zakopali. W styczniu 1988 roku powołane zostało stowarzyszenie: Obywatelski Komitet Odbudowy Pomnika Poległych Obrońców Wisły 1920 roku we Włocławku, liczył sobie 117 mieszkańców Włocławka. Prezesem OKOP POW 1920 został późniejszy Senator Bartłomiej Kołodziej. Dzięki zaangażowaniu mieszkańców i zakładów pracy, ze składek i darowizn rzeczowych Pomnik został odbudowany. Poświęcenie Pomnika nastąpiło 18 sierpnia 1990 roku przez biskupa włocławskiego Henryka Muszyńskiego. W uroczystości udział wzięła kombatanci wojny 1920 roku i kilkunastoosobowa delegacja parlamentarzystów z Marszałkiem Senatu prof. Andrzejem Stelmachowskim.
Janusz Nowierski - Członek Zarządu OKOP POW 1920 12:08, 29.08.2016
0 0
Do budowy pomnika użyto część materiałów ze zrujnowanej cerkwi prawosławnej zbudowanej w 1906 roku przez zaborców rosyjskich na Nowym Rynku (obecnie plac Wolności). 13:22, 29.08.2016
0 0
"Nieznani sprawcy po 13 grudnia 1981 roku tabilicę złamali, przewrócili i zakopali".
Czy ci nieznani sprawcy działali z inspiracji żydobolszewi? Czy ci sprawcy wywodzili się ze środowiska żydobolszewickiego? 14:56, 29.08.2016