Bruksizm – czym jest i jak go leczyć?

Zgrzytanie zębami w nocy i mimowolne zaciskanie szczęki mogą być objawami bruksizmu. To poważne zaburzenie, które należy leczyć, ponieważ może prowadzić do dolegliwości bólowych i zniszczenia zębów. Często objawy tej przypadłości występują podczas snu, choć może ona również pojawiać się w ciągu dnia. Jakie są przyczyny i skutki bruksizmu? Czy istnieją skuteczne metody jego leczenia? Wyjaśniamy.

Czym jest bruksizm?

Bruksizm to zaburzenie, w którym dochodzi do nieświadomego i niekontrolowanego zaciskania szczęki oraz zgrzytania zębami. Zjawisko to, choć może wydawać się niegroźne, prowadzi do poważnych konsekwencji dla zdrowia jamy ustnej, a nawet całego organizmu. 

Jakie są objawy bruksizmu?

O tym, że cierpimy na bruksizm może świadczyć, m.in.:

• zgrzytanie zębami,
• niekontrolowane zaciskanie szczęki,
• bóle twarzoczaszki, szyi czy ramion, które nie mają medycznie ustalonej przyczyny,
• mimowolne zaciskanie zębów,
• blokada szczęki (brak możliwości zamknięcia lub otwarcia jej całkowicie),
• ból i nadwrażliwość zębów,
• senność i problemy z koncentracją.

Jakie są skutki bruksizmu? Nieleczony prowadzi do poważnych uszkodzeń zębów, np. pękania i ścierania szkliwa. Osoby, które cierpią na to zaburzenie, często skarżą się na napięciowe bóle głowy czy bóle stawów skroniowo-żuchwowych.

Jakie są przyczyny niekontrolowanego zaciskania zębów?

Przyczyny bruksizmu są złożone i często wynikają z połączenia kilku czynników. Do najważniejszych z nich należą, m.in.:

1. Stres i napięcie – sytuacje stresujące mogą powodować nieświadome zaciskanie zębów i zgrzytanie nimi. 
2. Lęk i niepokój – stany lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne oraz inne zaburzenia psychiczne mogą nasilać objawy bruksizmu i często powodują nerwowe zaciskanie zębów.
3. Depresja – osoby nią dotknięte często doświadczają napięcia mięśniowego, które może powodować mimowolne zaciskanie szczęki.
4. ADHD, autyzm, zespół Downa, zespół Pradera i Williego – tym chorobom i zaburzeniom często towarzyszy bruksizm. 
5. Wady zgryzu – nieprawidłowe ustawienie zębów może prowadzić do nadmiernego obciążenia mięśni żwaczy i powodować bruksizm.
6. Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego – problemy ze stawem, który łączy żuchwę z czaszką, mogą wywoływać ból i prowadzić do nieświadomych ruchów żuchwy.

Bruksizm może również powodować przyjmowanie niektórych leków (wówczas ta dolegliwość powstaje w wyniku wystąpienia skutków ubocznych lekarstw). 

Spożywanie substancji, takich jak: kofeina, nikotyna, alkohol sprzyja nadmiernej pobudliwości układu nerwowego, a to może skutkować zaciskaniem nerwów i szczęki. 

W zależności od przyczyny i pory występowania objawów wyróżniamy: bruksizm dzienny, nocny i nawykowy. Czym się charakteryzuje każdy z typów?

• bruksizm dzienny – występuje za dnia np. w wyniku napięcia czy stresujących momentów,
• bruksizm nocny – pojawia się nieświadomie podczas nocnego wypoczynku,
• bruksizm nawykowy – jak sama nazwa wskazuje – ma formę nawyku. Wynika z powtarzanej, utrwalonej reakcji na daną sytuację.

Bruksizm – na czym polega leczenie?

W leczeniu bruksizmu stosuje się m.in. terapię behawioralną, która pomaga w redukcji stresu i napięcia.

Jak jeszcze można leczyć bruksizm? Inną metodą leczenia jest aplikacja botoksu w okolice szczęki, który redukuje napięcie mięśni żwaczy.

W terapii bruksizmu stosuje się także szyny relaksacyjne, które technik stomatolog dopasowuje do naszego uzębienia. Tego rodzaju nakładki zakłada się na noc na zęby. Mogą one pomóc w rozluźnieniu mięśni żwaczy oraz zmniejszyć nacisk dolnej i górnej szczęki.

Jak wspomóc leczenie bruksizmu w domu?

Aby wspomóc leczenie bruksizmu, powinniśmy przede wszystkim ograniczyć stres i nauczyć się sobie z nim radzić. Techniki relaksacyjne, takie jak: medytacja czy joga mogą nam w tym pomóc. Regularna aktywność fizyczna również przyczynia się do redukcji napięcia mięśniowego, które może sprzyjać zaciskaniu zębów.

Ważna jest także odpowiednia higiena jamy ustnej. Delikatne szczotkowanie np szczoteczką Jordan Ultralite Sensitive (https://www.jordanoralcare.com/pl/produkty/ultralite-sensitve/), która nie podrażnia uzębienia i stosowanie pasty do zębów wzmacniającej szkliwo – to niezbędne działania uzupełniające leczenie bruksizmu.

Ćwiczenia relaksacyjne dla mięśni twarzy, takie jak masaż skroni czy policzków, także mogą przynieść ulgę. Dodatkowo warto być świadomym swoich nawyków i unikać gryzienia twardych przedmiotów. Jeśli stomatolog zaleci szynę ochronną, należy ją nosić regularnie, (szczególnie podczas snu).

Pamiętajmy, że domowe sposoby są uzupełnieniem profesjonalnego leczenia. Jeżeli zmagamy się z bruksizmem, to koniecznie należy skonsultować  się ze specjalistą.

Bibliografia:

• Mikos, M. (2020). Ocena zaburzeń psychowegetatywnych u pacjentów z przewlekłym bruksizmem.
• Pawlik, M. M., Wojda, M., & Kostrzewa-Janicka, J. (2023). Bruksizm w wieku rozwojowym–etiologia, objawy, diagnostyka i leczenie. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 73(1), 74-80.
• Kuliga, K., Dobko, K., Frącz, G., Glac, A., Musz, K., Sejnowska, N., ... & Zając, A. (2023). Botulinum toxin type A in treatment of chronic migraine, spasticity and bruxism. Journal of Education, Health and Sport, 34(1), 61-74.
• Kupiec, K. (2023). Ocena występowania bruksizmu u dzieci i młodzieży-algorytm postępowania fizjoterapeutycznego.