Osoby wykonujące wolny zawód pracują na własny rachunek i oferują klientom specjalistyczne usługi. Nie są to jednak freelancerzy – te dwie grupy nie są ze sobą tożsame, a do podjęcia pracy w wolnym zawodzie zazwyczaj potrzeba konkretnego wykształcenia, a nawet licencji państwowej. Czym jest wolny zawód? Kto może go wykonywać? Jakie wyzwania i perspektywy stoją przed osobami pracującymi w wolnych zawodach?
Nie ma jednoznacznej definicji wolnego zawodu – pojęcie to regulują przepisy ustawy o podatku dochodowym. Zgodnie z prawem wolny zawód nie może być wykonywany w ramach umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenie oraz innych umów o podobnym charakterze. W praktyce oznacza to, że osoby wykonujące wolny zawód są samozatrudnione, czyli prowadzą firmę w formie jednoosobowej działalności gospodarczej.
W większości wolnych zawodów samozatrudnienie nie jest jedyną możliwą formą pracy. Przykładowo do wolnych zawodów zalicza się pielęgniarki oraz lekarzy, a duża część z nich jest zatrudniona w ramach umowy o pracę lub umowy zlecenie. Oczywiście zdarzają się osoby, które prowadzą własną działalność gospodarczą, choć często jest to jedynie sposób na uniknięcie wysokich kosztów zatrudnienia. Jakie jeszcze są przykłady wolnych zawodów?
Wolny zawód wykonuje większość prawników prowadzących własne kancelarie – to radcy prawni, adwokaci lub notariusze. Drugą, już wspomnianą grupą są przedstawiciele służby zdrowia, czyli lekarze, pielęgniarki, położne, dentyści i weterynarze. Ponadto wolne zawody często mają związek z sektorem finansowym (np. księgowi, agenci ubezpieczeniowi, biegli rewidenci, maklerzy giełdowi, doradcy finansowi) oraz budownictwem (architekci, rzeczoznawcy, inżynierzy budownictwa). Pełna lista wolnych zawodów jest długa – znajdziesz ją w serwisie AdWork.pl. Niektóre pozycje mogą zaskoczyć nawet najlepszych specjalistów od rynku pracy!
Pojęcie wolnego zawodu dość rzadko pojawia się w polskim prawodawstwie, a wielu specjalistów od prawa podatkowego twierdzi, że jest to anachronizm. Nie każda osoba pracująca jako tłumacz czy lekarz faktycznie wykonuje wolny zawód – kluczową kwestią nie jest zakres obowiązków czy nazwa stanowiska, a forma zatrudnienia. Co więcej, kategoria wolnego zawodu nie uwzględnia artystów czy większości freelancerów, nawet jeśli prowadzą oni działalność gospodarczą.
Regulacje prawne dotyczące wolnych zawodów rzeczywiście są przestarzałe, a pojęcie to jest używane głównie podczas zakładania spółek. W praktyce ustawodawca może w przyszłości zmienić lub ujednolicić to pojęcie, głównie w celu usunięcia chaosu prawnego. Na pewno dobrym pomysłem jest wprowadzenie jasnej, jednoznacznej definicji, która wyjaśni, czym tak naprawdę jest wolny zawód i kto może go wykonywać. Obecnie pojęcie to jest niejasne, a najczęściej definiuje się je poprzez wyliczenie zawodów, które są uznawane jako wolne. Takie podejście ma szereg wad – najpoważniejszą z nich jest brak możliwości szybkiego dodawania kolejnych zawodów do listy.
Trudno spekulować na temat przyszłości wolnych zawodów, szczególnie że zmiany na rynku pracy są dynamiczne i różnią się w zależności od poszczególnej branży. Przykładowo lekarze coraz częściej są samozatrudnieni i udzielają usług w różnych przychodniach oraz firmach medycznych. Niektóre wolne zawody, szczególnie te prawnicze (np. radca prawny, notariusz), niemal na pewno pozostaną takie same ze względu na specyfikę rynku oraz zakres wykonywanych obowiązków.
Rosnąca rola internetu oraz nowych mediów sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na pracę zdalną, często w charakterze freelancerów. Pojęcie to jak na razie nie funkcjonuje w polskim prawie, a osoby pracujące jako wolni strzelcy wybierają różne formy zatrudnienia – zazwyczaj jest to własna działalność gospodarcza, umowa o dzieło lub umowa zlecenie. W niedalekiej przyszłości może to się zmienić. Włączenie freelancerów do kategorii wolnych zawodów ma sens i może dodatkowo zwiększyć popularność pracy jako wolny strzelec.
